گفتارهای بهداشت و ایمنی در زمینه تابآوری نظام سلامت در بحران جنگ
گفتارهای بهداشت و ایمنی
در زمینه تابآوری نظام سلامت در بحران جنگ
لینک پادکست گفتارهای بهداشت و ایمنی
***********************
دانشکده بهداشت و ایمنی با هدف ارتقای سطح آگاهی عمومی و ترویج فرهنگ سلامت و ایمنی، صدای دانشکده بهداشت و ایمنی به عنوان یک منبع علمی و موثق، آخرین دستاوردهای پژوهشی، فرصتهای آموزشی، نوآوریهای فناورانه و اخبار مرتبط با حوزههای بهداشت و ایمنی را در قالب محتوای صوتی ساده و قابل فهم برای اساتید، دانشجویان، پژوهشگران و عموم مردم کانال گفتارهای بهداشت و ایمنی در کست باکس را راه اندازی نموده است.
در صدای دانشکده، علم به گوش میرسد
الف. دوره آموزشی تابآوری نظام سلامت در شرایط جنگی
(اپیزود 3 تا 12 گفتارهای بهداشت و ایمنی)
ویژه مدیران و سیاستگذاران نظام سلامت ایران
مدت زمان: 120 دقیقه
1- تابآوری نظام سلامت در شرایط جنگی
جنگ چالشهای جدی برای نظامهای سلامت ایجاد میکنند و بر ارائه خدمات سلامت تأثیر میگذارد. درگیریهای نظامی ممکن است به آسیب به زیرساختهای بهداشتی و مراکز درمانی و کمبود منابع حیاتی منجر میشوند. این عوامل در مجموع توانایی ارائه مراقبتهای سلامت را تضعیف کرده و پیامدهایی مانند افزایش مرگ و میر، بدتر شدن بیماریهای مزمن و شیوع بحرانهای روانی را در پی دارند. در این وضعیت نظامهای سلامت چه اقداماتی برای افزایش تابآوری و پایداری انجام دهند تا خدمترسان به جامعه متوقف نشود.
2- ماموریت نظام سلامت در شرایط جنگی
این اپیزود به اقدامات ضروری نظام سلامت در شرایط جنگی میپردازد و بر حفظ جان و سلامت جامعه تمرکز دارد. به راهبردهای سلامت عمومی مانند آمادگی اضطراری، آب، فاضلاب و بهداشت، تغذیه و واکسیناسیون اشاره میکند که برای پیشگیری از شیوع بیماریها حیاتی هستند. مدیریت مراجعات و تریاژ در فوریتهای پزشکی جنگی اهمیت زیادی دارد و اولویتبندی برای حداکثر رساندن سود برای بیشترین بیماران اهمیت زیادی دارد. در بحبوحه جنگ اهمیت زنجیره تأمین تابآور و استفاده از فناوری برای تضمین تداوم مراقبت برجسته میشود.پیامدهای روانشناختی جنگ بر جمعیتهای آسیبدیده و کارکنان سلامت و نیاز به حمایت روانی-اجتماعی بیشتر میشود. بازسازی و تقویت نظام سلامت پس از درگیریها، ترویج برابری و مشارکت جامعه برای پایداری بلندمدت نظام سلامت مورد تأکید است.
3- نقش نظام مراقبتهای بهداشتی اولیه در شرایط جنگی
این اپیزود بر نقش حیاتی و مسئولیتهای نظام مراقبتهای بهداشتی اولیه در شرایط جنگ و درگیریهای نظامی تمرکز دارد. چالشهای عمدهای مانند تخریب زیرساختها، کمبود منابع، و مسائل امنیتی را که ارائهدهندگان خدمات بهداشتی با آن مواجه هستند، بررسی میشود. همچنین، خدمات ضروری از جمله مدیریت تروما، کنترل بیماریهای واگیردار، سلامت مادر و کودک، سلامت روان و مدیریت بیماریهای مزمن تشریح میشود. در نهایت راهبردها و ابتکاراتی برای غلبه بر این موانع و توصیههایی برای تقویت و پایداری نظام مراقبتهای بهداشتی اولیه در مناطق جنگزده ارائه میشود تا از سلامت و بازسازی بلندمدت جوامع آسیبدیده حمایت شود.
4- تداوم خدمات بهداشتی و درمانی در شرایط جنگی
مقاومت و سازگاری نظام ارائه خدمات سلامت را در هنگام درگیری نظامی بسیار اهمیت دارد. نظام ارائه خدمات سلامت در شرایط جنگی با مواجه است از جمله تخریب زیرساختها و کمبود منابع. راهکارهای تداوم خدمات در این شرایط حساس عبارتند از بیمارستانهای زیرزمینی، استفاده از کلینیکهای سیار و گسترش دوراپزشکی. علاوه بر این، بر نقش حیاتی حفظ نیروی کار سلامت، همکاریهای بینالمللی و مشارکت جامعه برای تضمین تداوم مراقبت در طول جنگ و پس از آن تأکید میشود.
5- مراکز درمانی در خط آتش: راهنمای سازمان بهداشت جهانی
گزارش سازمان بهداشت جهانی بر افزایش هشداردهنده حملات به مراکز درمانی در درگیریهای نظامی، مانند آنچه در غزه، اوکراین و سودان رخ میدهد، تمرکز دارد. این گزارش تأثیر ویرانگر این حملات بر کارکنان، زیرساختها و دسترسی به خدمات حیاتی را برجسته میکند. در حالی که قوانین بشردوستانه بینالمللی حفاظت از مراکز درمانی را الزامی میداند، این گزارش خاطرنشان میکند که مصونیت از مجازات برای عاملان رایج است. برای مقابله با این موضوع، این گزارش توصیههای عملی را در سطوح جهانی، ملی و محلی ارائه میدهد، از جمله تقویت پاسخگویی، بهبود جمعآوری دادهها، و افزایش تعاملات دیپلماتیک و آموزش برای اطمینان از حفظ سلامت و ایمنی در مناطق درگیر جنگ.
6- حفظ ایمنی و سلامت بیماران در زمان جنگ
حفظ ایمنی و سلامت بیماران در زمان جنگ چالشهای بیسابقهای را به همراه دارد که مستلزم راهبردهای جامع است. این استراتژیها هم نیازهای فوری پزشکی و هم تابآوری بلندمدت سیستم مراقبتهای بهداشتی را شامل میشوند. محیطهای جنگی تفاوت چشمگیری با شرایط عادی دارند؛ حملات مستقیم به مراکز درمانی و کمبود شدید تجهیزات و دارو، ریسکهای ایمنی بیمار را افزایش میدهد. حقوق بینالملل بشردوستانه، حفاظت از امکانات و پرسنل پزشکی را تضمین میکند و پروتکلهای ایمنی حیاتی مانند سیستمهای تریج نظامی (اولویتبندی مجروحان) و دستورالعملهای مراقبت از مجروحان جنگی تاکتیکی (TCCC) برای مدیریت مؤثر منابع محدود ضروری هستند. علاوه بر این، پشتیبانی سلامت روان برای کارکنان و بیماران اهمیت ویژهای دارد تا بتوانند با استرسهای ناشی از جنگ مقابله کنند، و هماهنگی کارآمد تیمهای پزشکی و سیستمهای هشدار برای حفاظت حداکثری از بیمارستانها حیاتی است. در نهایت، با وجود تمام محدودیتها، حفظ استانداردهای کیفی مراقبت پزشکی یک ضرورت اخلاقی و قانونی است.
7- سلامت روان جامعه در زمان جنگ: راهنمای مدیران
این اپیزود پیامدهای روانشناختی جنگ بر جامعه را بررسی میکند، با تأکید بر اختلالات شایع سلامت روان مانند PTSD، افسردگی و اضطراب و تأثیر آن بر گروههای آسیبپذیر از جمله زنان، کودکان، آوارگان و کارکنان سلامت. این گزارش بر نقش حیاتی مدیران و رهبران در کاهش این آسیبها از طریق ارتباطات شفاف، حمایت از سلامت روان و خود مراقبتی تأکید دارد. همچنین به استراتژیهای چندلایهای برای ارائه خدمات سلامت روان و حمایت روانی-اجتماعی، شامل کمکهای اولیه روانشناختی و برنامههای مبتنی بر جامعه میپردازد و راهکارهایی برای افزایش دسترسی به این خدمات در شرایط درگیری ارائه میدهد. هدف این است که مدیران، توانمندی و دانش و ابزارهای لازم برای حفاظت و ارتقاء سلامت روان جوامع آسیبدیده از درگیریهای نظامی را به دست آورند.
8- سلامت روان در دوران جنگ: راهنمای شهروندان
جنگ تاثیری قابل توجهی بر سلامت روان جامعه میگذارد و چیزی فراتر از آسیبهای جسمی است که به شیوع اختلالاتی مانند PTSD، افسردگی و اضطراب منجر میشود. گروههای آسیبپذیر مانند زنان، کودکان و افراد دارای معلولیت نیاز به حمایت هدفمند دارند. مواجهه غیرمستقیم با اخبار و اطلاعات نادرست به عنوان عاملی مهم در آسیب روانی است. این اپیزود راهبردهای فردی از جمله مراقبت از نیازهای اساسی و مدیریت مصرف رسانه را پیشنهاد میدهد و بر اهمیت حمایت اجتماعی، انسجام جامعه و نقش مراقبان برای سلامت روان کودکان تأکید میکند.
9- ارتباطات و اطلاعرسانی به شهروندان در شرایط جنگی
اطلاعرسانی، ارتباطات و راهنمایی شهروندان در شرایط جنگی اهمیت زیادی دارد و فراتر از یک وظیفه اداری، یک برنامه استراتژیک برای پایداری ملی و حفظ جان انسانها است. این اپیزود بر چالشهای منحصر به فرد ارتباطات در جنگ، از جمله محدودیت زمان و اطلاعات، افزایش احساسات و گسترش اطلاعات نادرست در عصر دیجیتال، تأکید میکند و نیاز به بهداشت اطلاعاتی برای شهروندان و آمادگیهای عملیاتی را برجسته میسازد. موفقیت در این حوزه نیازمند تعادلی ظریف بین کنترل اطلاعات برای امنیت ملی و حفظ اعتماد عمومی از طریق شفافیت و همدلی است.
10- راهنمای عمومی برای حفظ سلامتی در شرایط جنگی
این راهنما بر اهمیت آمادگی شهروندان برای بقا در شرایط جنگی تأکید دارد و رویکردی چندوجهی ارائه میدهد که شامل آمادگی پیش از بحران، اقدامات فوری حین حمله و مدیریت پس از حمله میشود. در این اپیزود، راهنماییهای عملی برای ایمنسازی خانه، تهیه کیف اضطراری، برنامهریزی ارتباطات خانوادگی و آمادگی وسایل نقلیه را ارائه میدهد. همچنین، بر اقدامات حفاظتی در برابر حملات هوایی و شیمیایی، مراقبتهای پزشکی اولیه و حفظ سلامت روان تأکید دارد و دسترسی به اطلاعات موثق و مشارکت جمعی در دفاع غیرنظامی را برای افزایش تابآوری جامعه ضروری میداند. هدف نهایی این راهنما، توانمندسازی شهروندان برای حفظ جان و سلامت خود و خانوادههایشان در مواجهه با تهدیدات جنگی است.
دوره آموزشی بازنگری پدافند غیرعامل در نظام سلامت ایران پس از جنگ
(اپیزود 13 تا 18 گفتارهای بهداشت و ایمنی)
ویژه مدیران و سیاستگذاران نظام سلامت ایران
مدت زمان: 55 دقیقه
اهمیت دوره
با پایان یافتن جنگ دوازده روزه، فرصتی حیاتی برای تأمل و یادگیری راهبردی فراهم آمده است. این دوره آموزشی به عنوان جزئی حیاتی از امنیت ملی و پیشرفت بهداشت عمومی، به ارزیابی عملکرد نظام سلامت کشور در این دوره بحرانی میپردازد. اهمیت این دوره در تبدیل شواهد و مشاهدات میدانی به یک ارزیابی نظاممند و مبتنی بر شواهد از قابلیتهای پدافند غیرعامل در بخش سلامت است. چالش اصلی آن است که اگر یک ارزیابی ساختاریافته صورت نگیرد، درسهای آموخته شده در بحبوحه بحران به سرعت فراموش میشوند و نظام سلامت در برابر تهدیدات آینده آسیبپذیر باقی میماند. این دوره ضرورت ارزیابی پس از بحران را برای شناسایی نقاط قوت و ضعف برجسته میسازد تا آمادگی در برابر تهدیدات آتی افزایش یابد.
مخاطب دوره
این دوره برای مدیران و سیاستگذاران نظام سلامت ایران در سطوح مختلف ملی، دانشگاههای علوم پزشکی و مراکز آموزشی و درمانی طراحی شده است.
محتوای دوره
محتوای این دوره آموزشی در شش قسمت اصلی تهیه شده است تا یک تحلیل جامع و کاربردی ارائه دهد.
در قسمت اول با عنوان «مقدمه و معرفی دوره»، ضمن ارزیابی راهبردی عملکرد نظام سلامت در طول جنگ، ضرورت تحلیل نظاممند تواناییهای پدافند غیرعامل برای افزایش آمادگی در آینده تشریح میشود. قسمت دوم، «پدافند غیرعامل؛ راهبردی برای نظام سلامت نوین»، این مفهوم را فراتر از دفاع نظامی سنتی گسترش داده و بر افزایش تابآوری در برابر تهدیدات مدرن مانند حملات سایبری و اختلالات زنجیره تأمین تمرکز میکند. قسمت سوم به «معرفی برنامه ملی پدافند غیرعامل در نظام سلامت ایران» اختصاص دارد و ساختار سازمانی این برنامه را در سطوح ملی، وزارتخانهای و دانشگاهی تشریح میکند. در قسمت چهارم با عنوان «تحلیل اثربخشی برنامههای پدافند غیرعامل»، به شکلی تحلیلی به موضوعاتی چون ظرفیت پاسخگویی (Surge Capacity)، مدیریت حوادث با تلفات بالا (MCI) و اهمیت تجهیزات حفاظت فردی (PPE) در شرایط اضطراری پرداخته میشود. قسمت پنجم، «چارچوب ارزیابی پدافند غیرعامل در نظام سلامت»، بر فرآیندهای ارزیابی مانند گزارش پس از اقدام (AAR) و برنامه بهبود (IP) تمرکز دارد و بر چرخه مستمر بهبود عملکرد از طریق ارزیابی و برنامهریزی تأکید میکند. در نهایت، قسمت ششم با عنوان «توصیههایی برای تقویت نظام سلامت ایران»، با تأکید بر شاخصهای کلیدی عملکرد (KPIs) و همکاری با تیم واکنش اضطراری رایانهای (CERT)، راهکارهایی برای ارتقای آمادگی سازمانی و افزایش تابآوری ارائه میدهد.
قسمت یکم. مقدمه و معرفی
قسمت دوم. پدافند غیرعامل؛ راهبردی برای نظام سلامت نوین
قسمت سوم. برنامه ملی پدافند غیرعامل در نظام سلامت ایران
قسمت چهارم. تحلیل اثربخشی برنامههای پدافند غیرعامل
قسمت پنجم. چارچوب ارزیابی پدافند غیرعامل در نظام سلامت
قسمت ششم. توصیههایی برای نظام سلامت ایران
دوره آموزشی مسئولیت اجتماعی دانشگاههای علوم پزشکی پس از جنگ
(اپیزود 19 تا 21 گفتارهای بهداشت و ایمنی)
ویژه مدیران و سیاستگذاران نظام سلامت ایران
مدت زمان: 25 دقیقه
1- مسئولیت اجتماعی دانشگاههای علوم پزشکی پس از جنگ
دانشگاههای علوم پزشکی در دوره پساجنگ نقش گذار از وظیفه دفاع ملی به بازسازی و التیام ملی را بر عهده دارند. مسئولیت اجتماعی دانشگاه، نه یک وظیفه جانبی، بلکه مأموریتی محوری برای بازیابی ملی تعریف میشود. رویکردی جامع و سیستمی لازم است که دانشگاه را به عنوان سیستم عصبی مرکزی برای بازیابی و بازسازی جامعه آسیبدیده مطرح کند.
2- پنج راهبرد دانشگاههای علوم پزشکی پس از جنگ
این گفتوگو پنج راهبرد برای دانشگاههای علوم پزشکی پس از جنگ تشریح میکند و بر نقش آنها در مراقبت از سرمایههای انسانی و زیرساختی، پاسخگویی به نیازهای حاد بهداشتی جامعه، و فعالسازی دیپلماسی علمی و سلامت تأکید دارد. دانشگاهها باید مرجعیت علمی خود را حفظ کرده و به عنوان منبع موثق اطلاعات عمل کنند، در حالی که رهبری سیاستگذاری و حکمرانی در بازسازی نظام سلامت را نیز بر عهده بگیرند. این رویکرد جامع، دانشگاهها را به عنوان نهادهایی حیاتی در پایداری و بهبود جامعه پس از بحران معرفی میکند.
3- نقشه راه عملیاتی دانشگاههای علوم پزشکی پس از جنگ
دانشگاههای علوم پزشکی به یک رویکرد ساختاریافته برای مسئولیت اجتماعی در دوران پس از جنگ نیاز دارند. این نققشه راه وظایف خاصی را برای هر معاونت دانشگاه تعریف میکند. مسئولیت اقدامات مربوط به حفاظت از سرمایهها، ارائه خدمات به جامعه، دیپلماسی سلامت، مرجعیت علمی و راهبری سیاستی را مشخص میسازد. نقش حیاتی ریاست دانشگاه و معاونتهای مختلف در این چارچوب تأکید دارد، همچنین پیشنهاد ایجاد یک کنسرسیوم ملی بازیابی سلامت و تقویت همکاریهای بینالمللی و مشارکت جامعه مدنی را مطرح میکند. شایسته است این چارچوب بهعنوان سیاست نهادی برای تمام دانشگاههای علوم پزشکی کشور پذیرفته شود تا آنها از قربانی جنگ به موتور اصلی بهبود و بازسازی ملی تبدیل شوند.
نظر